مدیریت اطلاعات

ارزیابی سایه‌نویسی متون دانشگاهی از منظر موازین مالکیت فکری در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه مدیریت فناوری اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، تهران، ایران

10.22034/aimj.2022.158201

چکیده

بدرفتاری علمی، در فضای پژوهش کشور مشکلی حاد شمرده می‌شود که گونه‌های مختلفی مانند سرقت علمی و سایه‌نویسی دارد. در سال‌های اخیر، سایه‌نویسی در ایران گسترش چشمگیری یافته و اشخاص متعدد در گروه‌های مختلف، از دانشگاهیان تا روحانیان، به آن متهم شده‌اند. همین موضوع، زمینه نگرانی نهادهای دانشگاهی و علمی در ایران شده و به‌رغم وجود برخی قوانین مرتبط با مالکیت فکری، همچون قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان، قانون‎گذاران ایران را به تصویب قانون پیشگیری و مقابله با تقلب علمی در تهیه متون دانشگاهی واداشته است. اما آیا به‌واقع سایه‌نویسی، مشکل دانشگاهی است و آیا مقررات ملی در ایران، از جمله قانون پیش‎گفته، می‌تواند با سایه‌نویسی مقابله و از بروز آن پیشگیری کند یا دست‌کم مانع رشد آن شود؟ در پژوهش حاضر، با رجوع به اسناد کتابخانه‌ای و قانونی، ادبیات موضوع در حد امکان بررسی شد. آنگاه با توجه به موازین مالکیت فکری و مقررات معتبر کنونی در ایران، بر پایه روش تحلیلی ـ توصیفی، ضمن ارائه تعریف حقوقی از سایه‌نویسی، جنبه‌های مختلف این بدرفتاری پژوهشی تبیین شده و به پرسش‌های مطرح‌شده در این خصوص، پاسخی حقوقی داده شد. بررسی انجام‌شده نشان داد که برخلاف مفاد تبصره 5 قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی (مصوب 1396)، اقدام‌هایی همچون ویراستاری، همکاری پژوهشی یا ترجمه که در این قانون، به‌عنوان استثناهای سایه‌نویسی و بدرفتاری علمی تلقی شده است، نیز مصداق سایه‌نویسی دارد، به همین دلیل، این قانون در عمل، قادر نیست که از بروز سایه‌نویسی جلوگیری کند. همچنین، تفاوت بدرفتاری علمی در قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان (1348) با آنچه در قانون پیشگیری و مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی (مصوب 1396) وجود دارد، از دیدگاه حقوقی تبیین شد. در پایان مقاله نیز با توجه به یافته‌های بررسی، پیشنهادهایی برای پیشگیری و مقابله با سایه‌نویسی ارائه شد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Ghostwriting of Academic Texts from the Perspective of Intellectual Property Standards in Iran

نویسنده [English]

  • Safar Beyg Zadeh

Assistant Professor of Information Technology Management, Iran Science and Technology Research Institute (IranDac)

چکیده [English]

Scientific miscoduct is an acute problem in the research environment of the country, which has different species such as plagiarism and ghostwriting. Ghostwriting has expanded dramatically in Iran in recent years and has been accused by numerous individuals from various groups, from academics to clerics.
This has particularly alarmed academic and scientific institutions in Iran and has led iran's legislator to pass the Prevention and Coping of Academic Fraud in the Preparation of Academic Texts Act (2017), despite some intellectual property laws, such as the Protection of The Rights of Authors and Composers Act (1969). But is ghostwriting actually an academic problem, and can national regulations in Iran, including the fore-looking Acts, counter ghostwriting and prevent it? Or at least stop its growth?  In this study, by referring to library and legal documents, the literature of the subject has been investigated as much as possible and then, according to the criteria of intellectual property, and the valid regulations in Iran, based on analytical-descriptive method, while providing a legal definition of ghostwriting, different aspects of this research misconduct have been explained and legal answers to the questions have been given. The study showed that contrary to the provisions of Note 5 of the Prevention and Coping of Fraud in the Preparation of Scientific Works Act (2017), measures such as editing, research collaboration or translation, which have been considered as exceptions to ghostwriting and scientific misconduct, can be precisely the example of ghostwriting and therefore, this Act cannot prevent ghostwriting in practice. Also, the difference between scientific misconduct in the Protection of The Rights of Authors, Composers and Artists Act (1969) with what is seen in the Prevention and Coping of Fraud in the Preparation of Scientific Works Act (2017) was explained from a legal perspective and at the end of the article, according to the findings of the study, some suggestions have been presented for preventing and countering ghostwriting.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Academic Misconduct
  • Academic Research
  • Copyright
  • Ghostwriting
  • Intellectual Property Law
  • Iran
  • Laws and Regulations
آقایی، حسین (1396). سایه‌نویس و نانویسنده. سرزمین هنر.
ارسطویی، علی (1398). سایه‌نویس‌ها (ghostwriters) چگونه به ما کمک می‌کنند؟ دسترسی در آدرس: virgool.io/@aliarastoue
اسدی، سعید (1393). بدرفتاری علمی و رابطه آن با فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی. کتاب ماه کلیات، 17(2)، 9-13.
امیری، محمدرضا (1383. همکاری در تألیف: شیوه‌ها و مزایای آن. کتاب ماه کلیات، (12)7، 32- 35.
جمالی، محمدرضا (1391). سرقت علمی، نسبت دادن آفرینش یک اثر به فردی دیگر است. خبرگزاری ایبنا، 15/2/1391.
حسینی بوشهری، هاشم (1394). پژوهشگران از سایه‌نویسی پرهیز کنند/ پژوهش‌ها بر مبنای تولید علم و نوآوری باشد. rasanews.ir.
خسروی، فریبرز (1399). یادداشت سردبیر: از سایه‌نویسی تا جعل عمیق (1). فصلنامه مطالعات ملی کتابداری و سازمان‎دهی اطلاعات، 31(3)، 7- 11.
دادخواه، مهدی و لگزیان، محمد (1396). سوءرفتاری علمی به نام مقاله‌سازی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، 16(3)، 283- 290
رجب‌زاده عصارها، امیرحسین (1396). آیا خدمات ترجمه و مشاوره آماری، سایه‌نویسی است. samimnoor.ir/view/fa/articleview/.
رحیمی، ماریه و رحمت ا... فتاحی (1378). بررسی وضعیت همکاری علمی اعضای هیئت‎علمی در چهار حوزه موضوعی در دانشگاه فردوسی مشهد. فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 11(2)، 95-120.
رسولی، بهروز؛ مختاری اسکی، حمیدرضا؛ نبوی، مجید؛ نبی میبدی، مرتضی، نظری، مریم و علیدوستی، سیروس (1394). بررسی عوامل مؤثر بر کسب‎و‌کارِ سایه‌نویسی در پایان‌نامه‌ها و رساله‌های تحصیلات تکمیلی در ایران» (طرح پژوهشی)، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، تهران.
سازمان جهانی مالکیت فکری (1398). درآمدی بر کپی‌رایت و حقوق وابسته (صفر بیگ‌زاده، مترجم)، تهران، کلک صبا.
سمیعی گیلانی، احمد (1395). نگارش و ویرایش، تهران، سمت.
سمیعی، احمد (1373). جایگاه ویرایش در صنعت نشر، ضرورت‌ها و نیازها. سروش، 16(720).
صفوی، کوروش (1371). ویرایش آداب تعریف‎نشده. صنعت چاپ، ش 114.
کاتوزیان، ناصر (1376)، قواعد عمومی قراردادها، ج 1، تهران، به‌نشر.
کاظمی، عباس و اصغری، زهرا (1398). نگاهی به پدیده پایان‌نامه‌نویسی در ایران: سیاست‌گذاری‌ها و زمینه‌های امکان. نشریه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، 25(4)، 1-22.
کسرایی، عرفان (1395). حراج پایان‌نامه در میدان انقلاب. روزنامه شرق، ش ۲۶۹۳ (۸/7/۱۳۹۵).
Bernardi, R. A., Larkin, M.B., Labontee, L.A., Lapierre, R.A. & Morse, N.C. (2012). Classroom cheating: Reasons not to whistle-blow and the probability of whistle-blowing. Research on Professional Responsibility and Ethics in Accounting, 16, 203–233.
Campbell, C. R., Owens Swift, C. and Denton, L. (2000), Cheating Goes Hi-tech: Online Term Paper Mills. Journal of Management Education, 24 (6).
Elliott, Carl and Landa, Amy Snow (2010). What’s Wrong With Ghostwriting? Bioethics (online), 24(6).
Fisher, E., Mcleod, A., Savage, A. & Simkin, M.G. (2015), Ghostwriters in the cloud. Journal of Accounting Education, 34(1).
Hammer, G. (1976). How to exorcise academic ghostwriting. Phi Delta Kappan, 57(5), 328-330.
Hart, R. L. (2000). Co-authorship in the academic library literature: survey of attitudes and behaviors. Journal of Academic Librarianship, 26 (5).
Hawley, C. S. (1984). The thieves of academe: Plagiarism in the university system. Improving college and university teaching, 32 (1).
Hill, C. (2010). A Chink in Our Armor: Can Technology Provide a True Online Proctored Exam? In Promoting academic integrity. in online education.
Lea, M., and Street, B. (1998). Student Writing in Higher Education: An Academic Literacies. Approach. Studies in Higher Education, 23 (2).
Levy, E. S. & Rakovski, C. C. (2006). Academic Dishonesty: A Zero Tolerance Professor and Student Registration Choices. Research in Higher Education, 47 (6).
Lillis, T. & Turner, J. (2001). Student Writing in Higher Education: Contemporary Confusion, Traditional Concerns. Teaching in Higher Education, 6 (1).
Lines, L. (2016). Ghostwriters Guaranteeing Grades? The Quality of Online Ghostwriting Services available to tertiary students in Australia. Teaching in Higher Education,
DOI: 10.1080/13562517.2016.1198759.
Luckerson, V. (2013). Can You Go to Jail for Impersonating Someone Online? Time.
McCabe, D. L. (2005). Cheating among College and University Students: A North American Perspective. International Journa for Educational Integrity, 1(1).
McCabe, D. L., Butterfield, K. D., & Trevino, L. K. (2006). Academic dishonesty in graduate business programs: Prevalence, causes and proposed action. Academy of Management Learning & Education, 5 (3).
O’Malley, M. J. and Roberts, T. S. (2011). Plagiarism in Science Education: Preventing Cheating via Online Auctions. In Proceedings of the Australian Conference on Science and Mathematics Education 2011, 28–30 September, edited by M. Sharma, Sydney, Uniserve Science. 121 et seq.
Pecorari, D. (2003). Good and Original: Plagiarism and Patchwriting in Academic Second-Language Writing. Journal of Second Language Writing, 12(4), 317-345.
Rodan, P. (2004). A Modest Victory for Academic Values: The Demise of David Robinson. Australian Universities’ Review, 46 (2).
Sankalp. Yadav et al. (2018). Ghostwriters in the Scientific World. The Pan African Medical Journal, 2018, 30 (available online at: panafrican-med-journal.com/content/article/30/217/full/).
Schaefer, T., Barta, M. & Pavone, T. (2009). Student Identity Verification and the Higher Education Opportunity Act: A faculty perspective. Instructor, 59.
Sims, R. (1993). The Relationship between Academic Dishonesty and Unethical Business Practices. Journal of Education for Business, 68 (4).
Singh, S. & Remenyi, D. (2016). Plagiarism and Ghostwriting: The Rise in Academic Misconduct. South African Journal of Science, 112(5/6), 7. https://doi.org/10.17159/sajs.2016/20150300
Spinak, E. (2013). Ethical Editing – Ghostwriting is An Unhealthy Practice. blog.scielo.org.
Stearns, L. (1992). Copy Wrong: Plagiarism, Process, Property, and the Law. California Law Review, 80(2), 513- 553.
Stockall, N. and Villar Cole, C. (2016). Hidden Voices: L2 Students’ Compensatory Writing Strategies. Teaching in Higher Education, 21 (3).
Wallace, M. J. and Newton, P. M. (2014). Turnaround Time and Market Capacity in Contract Cheating. Educational Studies, 40 (2).
Yadav, S. and Rawal, G. (2018). Ghostwriters in the Scientific World”, in Pan African Medical Journal, 30, 217.
مدیریت اطلاعات
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 13
اسفند 1400
صفحه 115-139
  • تاریخ دریافت: 02 اردیبهشت 1401
  • تاریخ بازنگری: 17 خرداد 1401
  • تاریخ پذیرش: 22 تیر 1401