روزآمدسازی و توسعۀ اصطلاح‌نامه‌های علمی و فنی ایرانداک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی گروه پژوهشی اصطلاح‌شناسی و هستان‌شناسی ، پژوهشکده علوم اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، تهران، ایران.

2 استادیار گروه پژوهشی اصطلاح‌شناسی و هستان‌شناسی ، پژوهشکده علوم اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، تهران،

3 مربی گروه پژوهشی علم‌سنجی و تحلیل اطلاعات، پژوهشکده علوم اطلاعات، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، تهران، ایران.

چکیده

توسعۀ علم و فناوری، تولید واژه‌های جدید، افزایش انتشارات علمی، واژه‌هایی‌ که‌ توسط‌ کاربران وارد ‌نظام سازماندهی اطلاعات می‌شود و تغییراتی که در روابط بین مفاهیم و موضوعات ایجاد می‌شود از مجموعه دلایل روزآمدسازی اصطلاح‌نامه‌ها هستند. در این راستا، این پژوهش، باهدف روزآمدسازی و توسعۀ اصطلاح‌نامه‌هایِ علمی و فنیِ تدوین‌شده در پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (ایرانداک)، یعنی افزایش کمّی، ویرایش و توسعۀ روابط معنایی میانِ واژه‌هایِ آن‌ها انجام شد. فرآیند روزآمدسازی و توسعه، مراحل مرور ادبیات و تهیه منابع، طراحی و بررسی نقشه‌های مفهومی، ترجمه واژگان، تعیین روابط معنایی، یکسان‌سازی، واپایش روابط و خطایابی، یادداشت دامنه، تولید خروجی‌های اصطلاح‌نامه‌ای، ویرایش و انتشار را در برگرفت که در طی آن‌، تعداد 90 هزار واژه به مجموعۀ واژه‌های قبلی افزوده شدند و روابط معنایی میان اصطلاحات توسعه و بهبود یافت. همچنین، وب‌‌سرویسِ اصطلاح‌نامه‌هایِ روزآمد شده، طراحی و اجرا شد و از طریق وبگاه ایرانداک در دسترس قرار گرفت. این وبگاه می‌تواند راهنمای مناسبی برای کاربران و نمایه‌سازان در سازماندهی و بازیابی اطلاعات باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Development and Updating of IranDoc Thesauri

نویسندگان [English]

  • Taghi Rajabi 1
  • Molouk Sadat Hosseini Beheshti 2
  • Mehri Sedighi 3

1 Research Instructor, Information Science Research Department, Iranian Research Institute for Information Science and Technology (IranDoc); Tehran, Iran.

2 Assistant Prof. Information Science Research Department, Iranian Research Institute for Information Science and Technology (IranDoc), Tehran, Iran.

3 Research Instructor, Information Science Research Department, Iranian Research Institute for Information Science and Technology (IranDoc), Tehran, Iran.

چکیده [English]

The development of science and technology, the production of new words, the increase of scientific publications, the words entered by users into the information organization, and changes in the semantic relations between concepts and topics are a set of reasons for updating thesauri. In this research, increase in the quantity of terms, editing of terms, and development of semantic relations between the terms of scientific and technical thesauri developed at Iranian Research Institute for Information Science and Technology (IranDoc), has been done. The process of updating and developing, including the stages of literature review and provision of resources, design or examination of the concept maps, the vocabulary translation, the identification of semantic relations, the unification, the control of relations and errors, the production of thesaurus outputs, editing, and publication. In the process of development and updating, 90,000 words were added to the previous set of terms, also semantic relations between terms developed and improved. Also in this project, the web service of the updated thesaurus was designed and implemented and is now accessible via IranDoc website. This site can be a good guide for users and indexers in organizing and retrieving information.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Basic Science
  • Engineering
  • Thesaurus
  • Updating
  • Web Service
افضلی، محمدرضا. 1388. واژه‌نامۀ مهندسی مکانیک و زمینه‌های وابسته. تهران: فرهنگ معاصر.
آقا نباتی، سید علی. 1383. زمین‌شناسی ایران. تهران: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.
آقا نباتی، سید علی و ع. رضایی. 1388. هم‌ارزی واحدهای چینه‌نگاری سنگی ایران در پهنههای ساختاری-رسوبی عمده. تهران: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور. پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور.
اکبری، اسماعیل، ملوک‌السادات حسینی ‌بهشتی و مهرداد نوروزی‌ اقبالی. 1384. اصطلاح‌نامۀ علوم زیستی. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
ایچیسن، جین. 2000. تدوین و کاربرد اصطلاح‌نامه. ترجمۀ محسن عزیزی. 1385. تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
پورجوادی، علی. 1379. واژگان ‌شیمی‌ و مهندسی ‌شیمی‌. تهران: مرکز نشر دانشگاهی‌.
پور کرمانی، محسن و احمد ادیب. 1379. زمین‌شناسی ساختمانی. تهران: دانشگاه پیام نور.
پور کرمانی، محسن و حسین معتمدی. 1390. روش‌های اساسی زمین‌شناسی ساختمانی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
جهاد دانشگاهی صنعتی شریف. گروه ریاضی کاربردی. 1382. واژه‌نامۀ ریاضی. تهران: نشر علوم و فنون
حریری، مهرانگیز. 1361. اصطلاح‌نامه در نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات. اطلاع‌رسانی، نشریه فنی مرکز اسناد و مدارک علمی، ش. 1 و 2 (6):67-60.
حسامی، خالد، فرشاد جمالی و هادی طبسی. 1382. نقشه گسل‌های فعال ایران. تهران: پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله.
حسن‌زاده، محمد، آرش محمدخانی، آزاد پاک‌نژاد. 1390. ارزیابی نرم‌افزارهای اصطلاح‌نامه در ایران. فصلنامه نظام‌ها و خدمات اطلاعاتی، ش. 1:1-11.
حسینی بهشتی، ملوک السادات، مریم نوروزی‌ اقبالی و مهرداد نوروزی ‌اقبالی. 1382. اصطلاح‌نامۀ فنی و مهندسی. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
حسینی بهشتی، ملوک السادات سعیده وفایی و مهرداد نوروزی ‌اقبالی. 1393. اصطلاح‌نامۀ ریاضی. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
حسینی بهشتی، ملوک السادات و دیگران. 1397. توسعه و روزآمدسازی اصطلاح‌نامه‌های ایرانداک. گزارش طرح پژوهشی منتشرنشده، تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
خسروی، فریبرز. 1374. اصطلاح‌نامۀ فرهنگی فارسی (اصفا). تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
خسروی، فریبرز 1380. اصطلاح‌نامۀ فرهنگی فارسی (اصفا). ویرایش دوم. تهران: کتابخانۀ ملی‌ جمهوری اسلامی ایران.
رجبی، تقی، حسین غریبی، ملوک‌السادات حسینی ‌بهشتی و مهرداد نوروزی ‌اقبالی. 1383. اصطلاح‌نامۀ شیمی. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
رجبی، تقی، حسین غریبی، ملوک‌السادات حسینی ‌بهشتی و مهرداد نوروزی ‌اقبالی. 1397. توسعه و روزآمدسازی اصطلاح‌نامۀ‌ شیمی. گزارش طرح پژوهشی منتشرنشده، تهران: پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران.
سلطان‌پور دهکردی، زهرا. 1389. واژگان متالورژی (مواد). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
شرکتی، شهرام و مهران مقصودی. 1380. نقشۀ ایندکس ساختارهای زاگرس. تهران: مدیریت اکتشاف شرکت ملی نفت ایران.
صادقی، علی‌اشرف و زهرا زندی مقدم. 1394. فرهنگ املایی خط فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
صدری افشار، غلامحسین. 1371. واژه‌نامۀ فنی. تهران: نیلوفر.
صدیقی، مهری، ملوک‌السادات حسینی ‌بهشتی و مهرداد نوروزی‌ اقبالی. 1384. اصطلاح‌نامۀ علوم زمین. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی. گروه واژه‌گزینی. 1390. واژه‌نامۀ علوم ‌زیستی. تهران: نشر آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی. گروه واژه‌گزینی. 1392. هزار واژۀ‌ شیمی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی
قریب، عبدالکریم. 1376. فرهنگ زمین‌شناسی. تهران: دانشگاه تربیت‌معلم.
کاشیگر، لطیف. 1394. فرهنگ فیزیک. تهران: فرهنگ معاصر.
کاظمی، سیامک، مترجم. 1385. فرهنگ ریاضیات مک‌گروهیل. نوشته هیئت مؤلفان. 2003. تهران: نشر دانشیار.
گروه فیزیک مرکز نشر دانشگاهی. شاخه واژه‌گزینی. 1388. واژه‌نامۀ فیزیک. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
محمدی، فخرالسادات و سیروس علیدوستی.1386. فرایند تدوین اصطلاح‌نامه. تهران: پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران.
مرتضی عطری. 1384. واژه‌نامۀ علوم زیستی. جلد 1 و 2. همدان: نوید اسلام.
مطیعی، همایون. 1374. زمین‌شناسی ایران: زمین‌شناسی نفت زاگرس-1. تهران: سازمان زمین‌شناسی کشور.
موسسه استاندارد بریتانیا. 2011. استاندارد بین‌المللی ISO 25964-1 اطلاعات و مستندسازی-اصطلاح‌نامه‌ها و تعامل‌پذیری آن‌ها با واژگان‌های دیگر. بخش اول: اصطلاح‌نامه‌های بازیابی اطلاعات. ترجمه زهرا ده سرایی. 1391. تهران: نشر چاپار.
نوروزی اقبالی، مریم، ملوک‌السادات حسینی‌ بهشتی و مهرداد نوروزی ‌اقبالی. 1385. اصطلاح‌نامۀ فیزیک. تهران: مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران.
Moon, Brian M., Robert R. Hoffman, Joseph D. Novak, Alberto J.Cansas. 2011. Applied Concept Mapping: Capturing, Analyzing, and Organizing Knowledge. NW: CRC Press.
Sheth, Amit P. 2013. Semantic Web: ontology and knowledge base enabled tools, services, and application. USA: information scince reference.
دوره 5، شماره 1 - شماره پیاپی 8
بهار و تابستان 1398
شهریور 1398
صفحه 99-118
  • تاریخ دریافت: 12 فروردین 1398
  • تاریخ بازنگری: 18 اردیبهشت 1398
  • تاریخ پذیرش: 30 تیر 1398