مدیریت اطلاعات

فراتحلیل مطالعات حوزه کاربردپذیری نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات کتابخانه مبتنی بر فناوری‌های وب معنایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

2 استاد، گروه علم اطلاعات و دانش‌شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

3 استادیار رشته علم اطلاعات و دانش‌شناسی گروه آموزشی، مرکز منطقه‌ای اطلاع‌رسانی علوم و فناوری شیراز، شیراز، ایران

10.22034/aimj.2021.138543

چکیده

هدف پژوهش حاضر، فراتحلیل مطالعات حوزه‌­ی کاربردپذیری نظام ذخیره و بازیابی اطلاعات کتابخانه، مبتنی بر کاربرد فناوری‌های وب معنایی است. روش پژوهش حاضر بر اساس رویکرد، کیفی است. این پژوهش در دو مرحله انجام شده است. در مرحله نخست، به‌منظور شناسایی و ارزیابی کاربرد فناوری‌های وب معنایی در نظام کتابخانه‌ای، منابع اطلاعاتی مرتبط در پایگاه‌های اطلاعاتی فارسی و لاتین شناسایی و جمع‌آوری شدند. نتیجه حاصل از مرحله نخست پژوهش، 125 منبع اطلاعاتی مرتبط شامل مقاله‌های مجلات، کنفرانس‌ها و پایان‌نامه‌های خارج و داخل کشور بود. در مرحله دوم پژوهش، فراتحلیل مطالعات حاصل از مرحله نخست، مبتنی بر سه شاخص ذخیره‌سازی، جست‌وجو و بازیابی معنایی با استفاده از نرم‎افزار مکس کیودا انجام شد. نتیجه حاصل از فراتحلیل، به شناسایی چگونگی کاربرد فناوری‌های وب معنایی در نظام کتابخانه‌ای و نیز فراوانی کاربرد آنها انجامید. فراتحلیل مطالعات نشان داد که در شاخص‌های ذخیره‌سازی و جست‌وجوی معنایی، فناوری‌های آر.دی.اف با 50 درصد، هستی‌شناسی با 25 درصد، داده‌های پیوندی با 20 درصد، و اسکاس با 4 درصد و در شاخص بازیابی معنایی، فناوری‌های داده‌های پیوندی و اف.اُ.اِ.اف. به‌ترتیب با 20 درصد و 2 درصد کاربردپذیرند. در این پژوهش، فراتحلیل مطالعات سبب ایجاد دیدگاهی جامع از کاربرد فناوری‌های وب معنایی در بخش‌های سازمان‌دهی و اُپک نظام کتابخانه‌ای شد. بنابراین، به‌کارگیری فناوری‌های وب معنایی در نظام کتابخانه‌ای به گزینش، نمایش، ارجاع و استفاده‌­ی معنایی از منابع داده‌ای و اطلاعاتی مجموعه منابع اطلاعاتی داخلی و خارجی کتابخانه و افزایش کاربردپذیری نظام کتابخانه‌ای منجر می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Meta- Analysis of Studies in the Field of Usability of Library Information Storage and Retrieval System based on Semantic Web Technologies

نویسندگان [English]

  • Farideh Kaabomeir 1
  • Farideh Osareh 2
  • Ali Gazni 3

1 PhD Candidate, Department of Knowledge & Information Science, Faculty of Education and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

2 Prof., Department of Knowledge & Information Science, Faculty of Education Sciences and Psychology, Shahid Chamran University of Ahvaz, Ahvaz, Iran

3 Assistant Prof., Department of Information Science and Knowledge, Regional Information Center for Science and Technology, Shiraz, Iran

چکیده [English]

The purpose of this study is to meta- analysis studies in the field of the usability of library information storage and retrieval system based on the use of semantic web technologies. The method of the present study is qualitative based on the approach. This research has been done in two stages. In the first stage, to identify and evaluate the application of semantic web technologies in the library system; related information sources were identified and collected in Persian and Latin databases. The result of the first stage of the research is 125 related sources of information including: articles in journals, conferences, and dissertations English and Persian. In the second stage of the research, the content analysis of the texts obtained from the first stage based on three indicators of storage, search, and semantic retrieval has been done using MAXQDA software. The result of content analysis led to the identification of how semantic web technologies are used in the library system and their frequency of use. Content analysis of the texts showed that in the indexes of storage and semantic search, RDF technologies with 50%, Ontology with 25%, Linked Data with 20%, and SKOS with 4%; And in the Semantic Retrieval Index, Link Data technologies and FOAF. They are usable with 20% and 2%, respectively. In this study, the content analysis of texts led to a comprehensive view of the application of semantic web technologies in the organization and OPAC sections of the library system. Therefore, the use of semantic web technologies in the library system; Leads to the selection, display, reference, and semantic use of data and information resources of the internal and external library resources and increases the usability of the library system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • usability
  • information storage and retrieval system
  • Ontology
  • Linked Data
  • SKOS
  • and FOAF
احمدی فصیح، صدیقه (1381). آشنایی با شبکه جهانی وب. علوم اطلاع‌رسانی، 18 (2 و 3)، 42-55.
ادیب حاج‌باقری، محسن؛ پرویزی، سرور؛ صلصالی، مهوش (1396). روش‌های تحقیق کیفی. تهران: نشر و تبلیغ بشری.
پازوکی، فاطمه؛ کشاورزیان، سلما (1398). بیب‌فریم: چارچوب کتاب‌شناختی نوین در محیط داده‌های پیوندی. پژوهشنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی، 9 (2)، 226-241.
حاجی‌ احمدی، سیمین (1393). بررسی کاربرد فناوری معنایی برای سازمان‌دهی اطلاعات در نرم‌افزارهای کتابخانه دیجیتالی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه قم.
حسنی، مهرنوش (1390).  ارائه یک مدل جامع، جهت آنالیز و توسعه سیستم‌های اطلاعاتی مبتنی بر وب. پایان‎نامه کارشناسی ‌ارشد، دانشگاه شیراز.
حسینی بهشتی، ملوک‌السادات؛ اژه‌ای، فاطمه (1394). طراحی و پیاده‌سازی هستی‎شناسی علوم پایه بر اساس مفاهیم و روابط موجود در اصطلاح‎نامه‌های مرتبط. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)، 30 (3)، 677- 696.
زاهدی، راضیه؛ دانش، فرشید؛ اسفندیاری مقدم، علیرضا (1390). سازمان‌دهی محتوای کتابخانه‌های دیجیتالی با استفاده از نظام ساده سازمان‌دهی دانش. کتابداری و اطلاع‌رسانی، 14 (3)، 83- 109.
سخاوتی، الهه (1390).  ارائه چارچوبی جهت انتشار اطلاعات کتابخانه بر پایه اصول داده‌های پیوندی.  پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور.
شریف، عاطفه (1393). پیوندهای کور، چالشی در ایده‎داده‎های پیوندی: واکاوی سرعنوان‎های موضوعی فارسی. پردازش و مدیریت اطلاعات،30 (1)، 223-244.
کریمی، المیرا؛ بابایی، محمود؛ حسینی بهشتی، ملوک‌السادات (1398). بررسی ویژگی‎های معنایی و هستی‌شناسانه نظام های بازیابی اطلاعات مبتنی بر اصطلاح‌نامه و هستی‌شناسی. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات (علوم و فناوری اطلاعات سابق)، (98)، 1585-1612.
ماکویی؛ سرخوش، محمدعلی (1384). استانداردهای کاربردپذیر. تدبیر، 38 (10)، 16-41.
متشکرآرانی، زهره؛ عبدالله‌زاده، احمد؛ شیرازی، حسن (1397). گسترش شبکه واژگان زبان فارسی با روش‌های نیمه‎خودکار و قالب داده‎های پیوندی. نشریه فرماندهی و کنترل، 2(3)، 1-22.
میرزابیگی، مهدیه (1390). کاربرد هستی‎شناسی در فرایند بازیابی اطلاعات: مروری بر پژوهش‌های جاری و ارائه الگویی مفهومی. ویژه‎نامه ذخیره، بازیابی و مدیریت اطلاعات، 237-253.
میلانی فرد، امید؛ کاهانی، محسن؛ علیپور حافظی، مهدی (1400). استفاده از عناصر هستان‌نگاری موجود در ساخت هستان‎نگار جدید: ارائه و آزمون روشی نظام‌مند مبتنی بر ادغام هستان‌نگارها. پژوهشنامه پردازش و مدیریت اطلاعات، ۳۶ (۳)، 655- 678.  
یو، لیانگ (2011). وب معنایی: مرجعی برای مبتدیان، برنامه‎نویسان و توسعه‌دهندگان. (علیرضا صالحان، امیرکیوان شفیعی، محمد سرابی و علی‌اکبر ایزدی ‌رود معجنی، مترجمان). تهران: ناقوس.
Antoniou, G., & Van Harmelen, F. (2008). A Semantic Web Primer (2 ed.). Cambridge, Mass.: MIT Press.
Bendib, I., Laouar, M., Hacken, R. & Miles, M.) 2014). Semantic ontologies for multimedia indexing (SOMI). Library Hi Tech, 32 (2), 206-218.
Binding, C., Gnoli, C. & Tudhope, D. (2021). Migrating a complex classification scheme to the semantic web: expressing the Integrative Levels Classification using SKOS RD. Journal of Documentation, ahead-of-print. https://doi.org/10.1108/JD-10-2020-0167
Brisebois, R. (2017). A Semantic Metadata Enrichment Software Ecosystem (SMESE): its prototypes for Digital Libraries, metadata enrichments and assisted literature reviews. Doctora dissertation, ĕcole de technologie supĕrieure universitĕ du Quebec, Montreal.
Chkiwa, M., Jedidi, A.  & Gargouri, F. (2017). Semantic / Fuzzy Information Retrieval System. International Journal of Information Technology and Web Engineering, 12 (1), 37-56. doi:10.4018/IJITWE.2017010103
Clarke, S. (2008). End user computing: Concepts, methodologies, tools, and applications. New York: Hershey.
Ding, H. (2005). Integrating semantic metadata in P2P-based digital libraries. Library Management, 26 (4/5), 218-229. doi:10.1108/01435120510596071
Greenberg, J. (2007). Advancing the Semantic Web via Library Functions. Cataloging & Classification Quarterly, 43 (3-4), 203-225. doi:10.1300/J104v43n03_11
Haraty, R., & Nasrallah, R. (2018). Indexing Arabic texts using association rule data mining. Library Hi Tech. doi:10.1108/LHT-07-2017-0147
International Organization for Standardization (1999). ISO 13407: Human- centered design process for interactive systems. Geneva: International Organization for Standardization.
Jokela, T., Iivari, N., Matero, J. & Karukka, M. (2003). The standard of user- centered design and the standard definition of usability: Analyzing ISO 13407 against ISO 9241-11. Rio de Janeiro: CLIHC.
Jin, Q. (2021). Enhanced Discovery with Linked Open Data for Library Digital Collections. Technical Services Quarterly, 38 (1), 17-32.
Khan, Sh.A. & Bhatti, R. (2018). Semantic Web and ontology-based applications for digital libraries: An investigation from LIS professionals in Pakistan. The Electronic Library 36 (5), 826-841. doi:10.1108/EL-08-2017-0168
Kruk, S., & Decker, S. (2005). FOAFRealm: Making Social Collaborative Filtering Real. Retrieved from https://www.researchgate.net/publication/250754015_FOAFRealm_ Making_Social _Collaborative_ Filtering_Real 
Kumar, S., Ujjal, M. & Utpal, B. (2013). Exposing MARC 21 Format for Bibliographic Data As Linked Data With Provenance. Journal of Library Metadata, 13 (2&3), 212-229. doi:10.1080/19386389.2013.826076
Liao, I.E., Hsu, W.C., Cheng, M.S. & Chen, L.P. (2010). A library recommender system based on a personal ontology model and collaborative filtering technique for English collections. The Electronic Library, 28: 386-400. doi:10.1108/02640471011051972
Malmsten, M. (2008). Making a library catalogue part of the semantic web. paper presented at the Conference: Proceedings of the 2008 International Conference on Dublin Core and Metadata Applications.
McBride, B. (2004). RDF primer. W3C. Retrieved March 17, 2020, from http://www.w3.org/TR/2004/REC-rdf-primer20040210
Miles, A., Matthews, B., Wilson, M. & Brickley, D. (2005). SKOS: A language to describe simple knowledge structures for the web. In XTech 2005 Conference Proceedings.
Mish, G. C. (1989). Websters′s ninth new collegiate dictionary. Springfield: Merriam-Webster.
Obradovich, J.H., & Woods, D.D. (1996). Special section: Users as designers: How people cope with poor HCI design in computer-based medical devices. Hum Factors,  38 (4), 574–92. Doi: 10.1518/001872096778827251
Robinson, E. (2010). SKOS and the Semantic Web: Knowledge Organization. Metadata, and Interoperability, 1-14. doi:10.46409/sr.OJZH9684
Smith, A. (1997). Human-computer factors: A study of users and information systems. London: McGraw-Hill.
Styles, R., Ayers, D. & Shabir, N. (2008). Semantic Marc, MARC21 and The Semantic Web. Retrieved from http://ceur-ws.org/Vol-369/paper02.pdf
Tang, K. (2013). Research on the Construction of Personalized Active Information Service Model in Digital Library. Advanced Materials Research, 753-755, 3071-3074. doi:10.4028/www.scientific.net/AMR.753-755.3071
Valo, A., Hyvönen, E. & Komulainen, V. (2005). A Tool for Collaborative Ontology Development for the Semantic Web.  Paper presented at the In Proceedings of International Conference on Dublin Core and Metadata Applications .DC 2005 Madrid, Spain.
Vila-Suero, D. & Gomez-Perez, A. (2013). datos.bne.es and MARiMbA: An insight into library linked data. Library Hi Tech 31. doi:10.1108/LHT-03-2013-0031
Wang, A.Y. (2005). aSWEEP: Agent-based Semantic Web Enabled Web Portal. Master of Science, Acadia University canada.
Yadagiri, N. &  Ramesh, P. (2013). Semantic Web and the Libraries: An Overview. international journal of library science, 7 (1), 80-94.
Yu, F., Qiu, J. & Lou, W. (2014). Library resources semantization based on resource ontology. Library resources semantization, 32 (3), 22. doi:https://doi.org/10.1108/EL-05-2012-0056
مدیریت اطلاعات
دوره 7، شماره 1 - شماره پیاپی 12
شهریور 1400
صفحه 157-178
  • تاریخ دریافت: 19 مرداد 1400
  • تاریخ بازنگری: 12 شهریور 1400
  • تاریخ پذیرش: 10 مهر 1400